Afiş sanatının Türkiye’deki öncüsü İhap Hulusi Görey

Afiş deyince Türkiye’de ilk akla gelen kişi kuşkusuz İhap Hulusi Görey’dir (1898 – 1986).

Almanya’da öğrenim gördükten sonra 1925 yılında Türkiye’ye dönen İhap Hulusi, Türk afiş sanatının da öncüsü olmuştur. Afişlerinde kullandığı teknik ve üslup Almanya’dan hocası Prof. Ludwig Hohlwein’in izlerini taşır. Hohlwein güçlü bir desen anlayışına sahipti. Proto-Art Deco stilinde çalışıyordu. Kompozisyonlarını, kesin çizgilerle belirlenmemiş gölgelerle yaptığı resimlerle kuruyordu. İhap Hulusi de bu tekniği kullanmıştır. Çeşitli fotoğraf montajlarından etkili bir biçimde yararlanan sanatçı, çok titiz ve yalın bir sanat işçiliğiyle bütünleşen afişleriyle hedef kitlenin özdeşleşmesini sağladı.

İhap Hulusi, ilk ve orta öğrenimini Kahire’de İngiliz Okulları’nda tamamladı. Babası Ahmet Hulusi, Mısır’ın ünlü bir mimar ve müteahhiti, kardeşlerinden Yavuz Görey Türkiye’nin en ünlü heykeltraşlarından biri, Nihat Görey ise Mısır’ın önde gelen müzecilerindendi. İhap Hulusi, 1920’de resim eğitimi için gittiği Almanya Münih’te Haiman Schule’de üç yıl resim çalıştı, iki yıl da Kunstgewerbeschule’de çalışmalarını sürdürdü.

İlk çalışmalarını Akbaba Dergisi’ne gönderdi. Derginin yöneticisi Yusuf Ziya Ortaç’ın ilgisini çekti: “İçinden bir karikatür çıktı zarfın. Ama bildiğimiz karikatürlerden değil. Ne resim-karikatür, ne karikatür-resim. Alışmadığımız, görmediğimiz bir sanat işi. İmza yerinde bir üçgen ve eski harflerle İhap Hulusi, sene 1923…” Akbaba Dergisi’nde kısa bir süre çalıştıktan sonra afiş ve reklam çalışmalarına başlar.

İhap Hulusi, birçok gazete ilanı ve afiş siparişi almaya başlayınca 1929’da İstanbul’da ilk atölyesini kurdu. İhap Hulusi Görey’in, 1930- 1951 yılları arasında yapmış olduğu afiş, kitap kapağı ve milli piyango tasarım örneklerinde figürler tamamıyla batılı tarzda resmedilmiştir. Eserlerinde, topluma modernleşmeyi aşılamak amacıyla, asker veya köylü tiplemelerinin dışındaki her insanı güler yüzlü, kravatlı ve takım elbiseli çizer. Yenileşmenin yüzü olan İhap Hulusi, İş Bankası, Sümerbank ve diğer afişleri olmak üzere birçok çalışma ile halkı geliştirdi ve çalışmaya, modernleşmeye teşvik etti.

Atatürk, sanatçıdan Ülkü’ye ders verirken resmini yapmasını istemiş, daha sonra uzun yıllar alfabenin kapağında gördüğümüz 1932 tarihli tasarım ortaya çıkmıştır.

1932 tarihli tasarım oldukça tartışmalar yol açsa da, afişteki kişilerin yakın dostu Fazıl Ahmet Aykaç ve kendisi olduğunu söylemiştir.

Suluboya çalışmalarının yanı sıra, son yıllarında hat sanatını modernize ederek başarılı örnekler veren İhap Hulusi Görey, son yıllarında maddi olarak çok zorluklar yaşadı. Bu sıkıntılarının nedeni, daha önce çalışmış olduğu kurumların, kendisi için sigorta yapmamış olmasıydı. Yine de Milli Piyango için yaptığı çizimlerden dolayı cüzi bir aylık bağlandıysa da bu parayı kullanmaya maalesef ömrü yetmedi ve 27 Mart 1986’da İstanbul’da 88 yaşında yaşamını yitirdi.

Bu konuyu araştırmak nereden aklıma geldi unuttum ama galiba ülkemizin gündeminde ki bu afiş çalışmaları beni Türkiye Cumhuriyet tarihinde ilk afiş çalışmalarını yapan üstatları öğrenmek ihtiyacına havale etti sanırım.

Tarihimizdeki tüm büyük üstatları saygıyla selamlıyorum.

Kardeşçe, sevgi ve saygıyla.