SGK'dan asgari ücret denetimi: Gerçek maaşlar tek tek ortaya çıkıyor
Asgari ücretin 2025’te ne kadar olacağına dair tartışmalar devam ederken, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) önemli bir adım attı. Türkiye’de çalışanların büyük bir bölümünün hâlâ asgari ücret veya ona çok yakın maaşlarla çalıştığını tespit eden kurum, emek yoğun sektörlerde geniş çaplı denetimler başlattı
SGK verilerine göre Türkiye’de 2 milyon 248 bin 858 işletme faaliyet gösteriyor. Bunların 2 milyon 209 bini özel sektör, 39 bini kamu işletmesi.
Toplam istihdam edilen kişi sayısı 18 milyon 633 bin 416. Bunun 16 milyon 974 bini zorunlu sigortalı, geri kalan kısmı çırak, stajyer veya tarım sigortalısı.
Türkiye’de 10 ve üzeri işçi çalıştıran işletme sayısı yalnızca %12,5 düzeyinde. Bu tablo, ekonominin büyük ölçüde mikro ve küçük ölçekli işletmelere (KOBİ) dayandığını gösteriyor
'Asgari ücret ortalama ücret haline geldi'
SGK uzmanı Özgür Erdursun’un Dünya Gazetesi’ndeki köşe yazısına göre, Türkiye’de asgari ücret artık taban ücret değil, neredeyse ülkenin ortalama maaşı haline geldi.
2024 yılı itibarıyla brüt asgari ücret 26.005 TL, SGK’ya bildirilen ortalama brüt maaş ise 47.676 TL. Yani ortalama ücret, asgari ücretin yalnızca 1,83 katı.
Bu farkın giderek daralması, “asgari ücretin ortalama ücret gibi algılandığı” bir yapıya işaret ediyor.
Erdursun’a göre, birçok işletme gerçekte daha yüksek maaş verse bile SGK’ya asgari ücret üzerinden prim bildirimi yapıyor. Ücretin bir kısmı bordrodan, kalan kısmı ise elden ödeniyor.
Gerçek asgari ücretli sayısı tespit edilecek
SGK uzmanı Erdursun’un değerlendirmesine göre kurumun yeni denetimleri, yalnızca prim eksikliğini değil, Türkiye’deki gerçek asgari ücretli oranını da tespit etmeyi amaçlıyor.
Müfettişler, meslek kodları ile bildirilen ücretleri karşılaştırarak tutarsızlıkları incelemeye aldı.
Örneğin, “usta terzi” gibi nitelikli bir çalışanın asgari ücretle gösterilmesi, SGK açısından uyumsuzluk olarak değerlendiriliyor.
-Denetimlerde çalışanlara doğrudan şu soru yöneltiliyor:
“Gerçekte ne kadar maaş alıyorsunuz?”
Eğer çalışan, “Asgari ücret bildiriliyor ama daha fazla alıyoruz” derse, bu ifade eksik prim bildirimi tespiti için yeterli kabul ediliyor.
-Eksik Prim Bildiriminin Cezaları Ağır
Yargıtay kararlarına göre, işçinin gerçek maaşı SGK’ya eksik bildirildiyse işveren hem SGK’ya hem işçiye karşı sorumlu tutuluyor.
Bu durumda:
-Eksik bildirilen primler geriye dönük tahsil ediliyor,
-Gecikme faizi ve idari para cezaları uygulanıyor,
-İşveren prim teşviklerinden mahrum kalıyor,
-Çalışanlar, ileride açacakları davalarda tazminat ve fark prim haklarını talep edebiliyor.
SGK bu farkları 5 yıla kadar geriye dönük tahsil edebiliyor.
