İki kurum, aynı gün, farklı rakam verdi! Bakın Kocaeli’de içinde oturulan ağır ve orta hasarlı kaç bina var?

17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi’nin üzerinden tam 24 yıl geçti. Binlerce canımızı yitirdiğimiz asrın felaketi, Kocaeli halkına hem büyük acılar hem de deprem korkusu bıraktı. 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 11 kentte yıkıma neden olan, 50 binin üzerinde canımızı yitirdiğimiz depremler, bu korkuyu daha da canlı hale getirdi. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, bu depremlerin ardından kolları sıvadı, İnşaat Mühendisleri ile birlikte 9 ayda kentteki 250 bin binanın incelenmesi için düğmeye bastı. Peki, Kocaeli depreme hazır mı? Bu soruyu aslında yılladır soruyoruz ancak bu soru, net olarak 250 bin binanın incelenmesi sonrasında cevaplanmış olacak.

KENTTEKİ SON DURUM SORULDU

Lakin, ağır ve orta hasarlı olarak tespiti yapıldığı halde ayakta duran, içinde insanların ikamet ettiği yapılar hala mevcut kentimizde. Bu binalar, yıllardır mahkeme engeline takılıyor. Yıllar önce Valilik kanalıyla ağır ve orta hasarlı bina sayıları açıklanmıştı kentimizde. Orta hasarlı binaların güçlendirilmesi, güçlendirilme yapılamayan binaların yıkılması, ağır hasarlı binaların ise direk yıkılması gerekiyordu. Peki yıllar önce açıklanan bu binaların kaçında güçlendirilme yapıldı, kaçı yıkıldı? Hala ağır hasarlı binalar mevcut mu kentimizde? Bu binaların içinde insanlar yaşamaya devam ediyor mu? İşte bu sorulara kurumlardan cevap istendi. Belediyeleri, AFAD Kocaeli İl Müdürlüğüne ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlüğüne, kentteki durum soruldu.

HALA AĞIR HASARLI BİNALAR VAR

Bu sorulara kurumlardan gelen yanıtlar şok ediciydi. Bırakın orta hasarlı binaları, kentimizde hala içinde insanların oturduğu ağır hasarlı binalar mevcuttu. Yıllar geçmesine rağmen, tüm ağır hasarlı ve güçlendirilmesi yapılmamış orta hasarlı binaların yıkımı gerçekleştirilememişti. Süregelen mahkemeler, bu tarz binaların yıkılmasını engellemişti. Sorulara cevap veren kurumların, ağır hasarlı binalarla ilgili açıkladığı veri ise şaşırtıcıydı. AFAD Kocaeli İl Müdürlüğünün açıkladığı ağır hasarlı bina sayısı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kocaeli İl Müdürlüğünün açıkladığı veri birbirinden farklıydı. İki kurumun, aynı tarihte verdiği cevabın farklı olması kafa karıştırdı.

ORTA HASARLI BİNA SAYISI

Evet, Kocaeli’de kaç orta ve ağır hasarlı bina vardı, şu an ne kadar var? Bu sorunun cevabını, 17 Ağustos’un yıldönümünün arefesinde açıklayalım. Öncelikle orta hasarlı binaları irdeleyelim…

Kocaeli Valiliğinin 2012 yılında bitirdiği orta hasarlı binaların adres güncellemesi çalışması kapsamında kentimizde 3 bin 149 orta hasarlı bina tespit edildi. 2016 yılında ilçe belediyeleri ile koordine içinde başlatılan güncelleme çalışmaları kapsamında ise yıkılan, mahkeme kararıyla hasar durumu değişen, kentsel dönüşümle yenilenen, yüzde 100 kredi borcunu tamamlayarak güçlendirme yapıldığı ispat edilen binaların listeden çıkarılmasıyla orta hasarlı bina sayısı bin 805’e düştü. Ayrıca muhtarlar aracılığı ile vatandaşlara tebligat yapılarak bilgi ve belge talebinde bulunuldu ve buna üçte bir oranında vatandaş geri dönüş yaptı, böylece 186 bina daha listeden çıkarıldı, böylece güncel orta hasarlı bina sayısı bin 619 oldu. Bu sayının içerisinde kendi imkanlarıyla güçlendirme yaptırdığı halde güçlendirme iskanını alamayanlar ve kira yardımı için 1999 yılında orta hasarlı yazdırılan binalar da bulunuyordu. 2021 yılında Başiskele 127, Çayırova 9 , Darıca 199, Derince 131, Dilovası 105, Gebze 105, Gölcük 146, İzmit 237, Kandıra 78, Karamürsel 114, Kartepe 213, Körfez 67 olmak üzere Kocaeli’de toplam bin 531 orta hasarlı bina bulunduğu belirtilmişti. Ve 2023 temmuz ayına gelindiğinde; 1999 Gölcük depreminde orta hasarlı olarak tespiti yapılan ve Bakanlığın verdiği süre içerisinde kanun, yönetmelik ve talimatlarda belirtilen usullere göre onarım ve güçlendirmesini tamamlamayan orta hasarlı bina sayısı bin 197 olarak açıklandı. Yani Kocaeli’de temmuz ayı itibariyle hala bin 197 orta hasarlı bina var.

AĞIR HASARLI BİNA SAYISI

Gelelim ağır hasarlı binalara… 2019 yılında İzmit’te 19, Başiskele’de 3, Körfez’de 3, Derince’de 3 ve Karamürsel’de 1 olmak üzere Kocaeli’deki ağır hasarlı bina sayısı 29 olarak açıklandı. Üstelik bu binaların içinde insanlar oturuyordu. Depremin üzerinden geçen 20 yılda, 29 ağır hasarlı bina hala yıkılmamıştı. Bu binaların yıkılamaması, maliklerin direncinden kaynaklıydı. Alınan bilirkişi raporlarıyla orta hasarlı binalar gibi bu binaları güçlendirmiş olmaları, Gölcük ve Düzce depremlerindeki hasarlı raporlardan lehlerine olanı kullanarak güçlendirme yaptırıp iskan almaları, uzayan mahkeme süreçleri gibi farklı nedenlerle bu binalar yıkılamamıştı. 2021 yılına gelindiğinde AFAD Kocaeli İl Müdürlüğü, İzmit’te 17, Başiskele’de 3, Körfez’de 3, Derince’de 3 ve Karamürsel’de 1 olmak üzere Kocaeli’de toplam 27 ağır hasarlı binanın yer aldığını ve bu binalarda insanların oturmaya devam ettiğini duyurmuştu. Aradan 2 yıl geçti ve 27 ağır hasarlı bina sayısı bir kurumun dediğine göre 5’e, bir kurumun dediğine göre ise 4’e düştü! AFAD İl Müdürlüğü, kendilerine yazılı olarak iletilen soruya, temmuz ayında “5 ağır hasarlı bina var” cevabını verirken, bu binalarda hala ikamet eden vatandaşların olduğunu, yıkım için yürütmeyi durdurma kararı sonrası başlatılan hukuki sürecin tamamlanmasının beklendiği vurguladı. Çevre ve Şehircilik Kocaeli İl Müdürlüğü ise “İlimizde 26 adet ağır hasarlı binadan 22 tanesinin yıkımı gerçekleştirilmiştir. Geriye kalan 4 yapıdan biri mahkeme sürecinde olup, diğer 3 yapı için ilgili işlemler ilçe belediyelerince takip edilmektedir. Bu binalarda yaşayan aile ve vatandaş sayısı bilgisi İl Müdürlüğümüzde bulunmamaktadır” yanıtını verdi. Yani 1999 Gölcük depreminde ağır hasar gören 29 binadan 24 yılda 24 ya da 25 tanesi anca yıkılabilmiş.

İLÇELERDE DURUM NE?

Peki, ilçe belediyeleri kentlerindeki ağır ve orta hasarlı binaların varlığından ne kadar haberdar? Bu konunun üzerine özenle düşüyorlar mı? Daha önce ağır ve orta hasarlı binaların varlığından söz edilen ilçelere de bu sorular yazılı olarak gönderilmiş ve cevap istenmiş, bu sorulara Gölcük, Çayırova, Başiskele, Gebze ve Karamürsel belediyeleri dışında cevap veren olmamış. Gölcük, Çayırova ve Karamürsel belediyeleri, ilçelerinde ağır hasarlı bina bulunmadığını belirterek orta hasarlı bina sayısını açıklarken Başiskele ve Gebze Belediyesinin bu konuda net bir cevabı yok. Öyle ki Gebze Belediyesinin 1531’den çok az orta hasarlı bina olduğuna dair açıklaması, net bir cevap verememesi garip.

İlçe belediyelerinden gelen cevap yazılarını olduğu gibi paylaşalım…

GÖLCÜK BELEDİYESİ (2023)

İlçemiz sınırları içerisinde ağır hasarlı bina bulunmamaktadır. Orta hasarlı kalan bina sayısı 95 adettir. 2019 yılı itibarı ile ilçemiz sınırları içerisinde 118 adet metruk ve orta hasarlı bina yıkımı gerçekleştirilmiştir.

ÇAYIROVA BELEDİYESİ (2023)

1999 Marmara Depremi sonrasında Çayırova ilçemizde bakanlık tarafından hasar tespit çalışmaları yapıldığı, bu kapsamda ilçe sınırlarımız içerisinde ağır hasarlı bina bulunmadığı, 14 adet yapının orta hasarlı olarak belirlendiği, bahse konu 14 adet yapıdan 4 adedinin yıkıldığı, 1 yapının ise AFAD tarafından hasar tespitinde az hasarlı olarak düzenleme yapıldığının bildirildiği, kalan mevcut 9 yapı için belediyemiz tarafından 2017 yılında, 31/12/2012 tarihine kadar gerekli onarım ve güçlendirme işlemlerini gerçekleştirip yapı kullanma izin belgesini almamış olanlara ilişkin tüm yapı ve ikamet sahiplerine binalarını 6306 sayılı Kanun kapsamında Bakanlıkça Lisanslandırılmış kuruluşlara riskli yapı tespiti yaptırarak Kentsel Dönüşüm Kanunu kapsamına alınabileceğinin böylelikle kentsel dönüşümün avantajlarından yararlanılabileceğinin bildirildiği; ancak bu yapılar için yapı sahipleri tarafından istenen bu tespitin yaptırılmadığı, 20.02.2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişik Yapılması Hakkında Kanun’un Geçici 14. maddesi ile İmar Kanunu’na eklenen Geçici 21. Maddesine istinaden hasar görmüş olmakla birlikte ıslahının mümkün olduğu tespit edilmiş olan yapılarda, ilave inşaat alanı ihdas edilmemek şartıyla, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununa göre güçlendirme kararı alınarak güçlendirme yapılabileceği hükme bağlanması sonrasında orta hasarlı yapılardaki tüm yapı sahiplerine yeniden tebligat süreci başlatılarak yıkım, güçlendirme ve kentsel dönüşüm seçeneklerinden birinin uygulanabilir kılınabileceği, bununla birlikte tekraren bu binaların ivedi bir şekilde tahliyesinin sağlanması ve ikametin derhal sonlandırılması hususlarında bilgilendirme ve uyarı yapıldığı, bu uyarıların ayrıca yerinde her bağımsız bölüm kapısına asılmak suretiyle tekrarlandığı tespit edilmiştir.

Ayrıca söz konusu 9 adet orta hasarlı binada bugün İtibariyle ikamet halinin devam ettiği bilinmektedir. Söz konusu tahliye işlemleri yapı sahiplerince yapıldığı ve belediyemizden yıkım yapılması talep edilmesi halinde yıkım işlemleri yapılabilecektir.

GEBZE BELEDİYESİ (2023)

Gebze'de orta hasarlı bina sayısı 1531’den çok daha az sayıdadır. Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nca ilimizdeki binaların tespiti için çalışma hazırlanmakta olup ilerleyen süreçlerde ilçe sakinlerimiz bilgi sahibi olacaktır. Diğer konular ile ilgili bilgilerin bireysel olarak paylaşılamayacağı, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve Uygulama Yönetmeliği kapsamında riskli yapıların tespiti için yetki verilen kurum ve kuruluşlar tarafından yapının riskli yapı olup olmadığına dair tespit yapılabileceği hususu bilgilerinize rica olunur. (Bu konuda https://altyapi.csb.gov.tr sitesinden gerekli bilgiler alınabilir.)

BAŞİSKELE BELEDİYESİ (2023)

Başvurusuna istinaden, ilgi tarihli başvuruda 1999 Marmara Depremi sonrasında ağır hasarlı ve orta hasarlı ilan edilen yapılar ile ilgili bilgi talep edilmektedir. 1999 Marmara Depremi sonrasında ağır hasarlı ve orta hasarlı ilan edilen yapılar ile ilgili son güncel bilgilerin AFAD İl Müdürlüğünden talep edilmesi gerekmektedir. Bilgilerinize sunulur.

KARAMÜRSEL BELEDİYESİ (2023)

Kocaeli ilinde 1999 depremi sonrasında tespit edilen 26 ağır hasarlı binanın ve 1531 orta hasarlı binanın yıkımının gerçekleşip gerçekleşmediğini, binalarda yaşayan vatandaşların bulunup bulunmadığını, kaçının güçlendirmesinin yapılıp yapılmadığı hakkında bilgi edinmek istenilmektedir.

Başvuruya istinaden yapılan araştırmada; Kocaeli İli, Karamürsel İlçesi sınırlarında 1999 depremi sonrasında tespit edilen ağır hasarlı binaların tamamının yıkıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca yıkımı gerçekleşmeyen 71 orta hasarlı binanın bulunduğu, yapılarda vatandaşların bazılarının mühendislik hizmeti alarak güçlendirme yaptığı, geriye kalanların kendi imkanlarıyla tadilat ve tamirat yaptığı ve içerisinde ikamet edildiği tespit edilmiştir. Bahse konu yıkımı gerçekleşmeyen yapıların sahiplerine Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından, 20.02.2020 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 7221 sayılı Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 14.maddesinde "3194 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir. “GEÇİCİ MADDE 21 – Bu Kanunun geçici 16 ncı maddesi kapsamında yapı kayıt belgesi alınan yapılar ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunun 13 üncü maddesinin (b) fıkrasına göre, hasar görmüş olmakla birlikte ıslahının mümkün olduğu tespit edilmiş olan yapılarda, ilave inşaat alanı ihdas edilmemek şartıyla, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununa göre güçlendirme kararı alınarak güçlendirme yapılabilir. Bu yapılarda güçlendirme izni, bu Kanunda ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen şartlara ve kısıtlamalara tabi olmaksızın, güçlendirme projesine istinaden ilgili idaresince verilir. Güçlendirilecek olan yapının üzerinde bulunduğu taşınmazın mülkiyetinin belediyeye veya Hazineye ait olması durumunda; taşınmaz satın alınmadıkça güçlendirme yapılamaz. Güçlendirilecek yapının üçüncü kişilere ait taşınmazlara tecavüzlü olması durumunda güçlendirme için taşınmazına tecavüzlü üçüncü şahısların muvafakati aranır. Bu madde kapsamında yapılacak güçlendirme iş ve işlemleri 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında yapı denetim kuruluşlarının denetimine tabidir. Yapı denetim kuruluşlarından bu madde kapsamındaki denetim görevini yerine getirmedikleri tespit edilenlere, tespit edilen fiil ve hâllerin durumuna göre, 4708 sayılı Kanunun 8 inci ve 9 uncu maddesinde yer alan idari ve cezai müeyyideler uygulanır. Bu maddeye göre güçlendirme izni verilen yapıların herhangi bir sebeple yıkılmaları hâlinde, bu alanlarda yeniden yapılacak yapılar için yürürlükteki plan ve mevzuat hükümleri uygulanır. Bu madde hükümleri 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki yapılar hakkında uygulanmaz.” hükmü kapsamında orta hasarlı binalarda 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununa göre ilave seçenek olarak ruhsat alınarak güçlendirme imkanının uygulanabileceğine ilişkin tebligatlar yapılarak çalışmalara devam edildiği görülmüştür.

250 BİN BİNANIN İNCELENMESİ ANLAM KAZANACAKTIR

Evet, Kocaeli’de halihazırda içinde insanların ikamet etmeyi sürdürdüğü 4 ya da 5 ağır hasarlı bina mevcut. Yine Kocaeli’de güçlendirilme yapılmamış, yıkılması gereken, içinde insanların oturmayı sürdürdüğü bin 197 orta hasarlı bina hala ayakta. Ne 17 Ağustos 1999 Gölcük depremi, ne 6 Şubat 2023 yılında meydana gelen 50 binin üzerinde canın gittiği Kahramanmaraş merkezli depremler, ders olmamış bina sahiplerine. Oysa 17 Ağustos 1999 Gölcük depremi milat olmalıydı, önce Kocaeli, sonrasında ise deprem riski olan diğer iller, dönüştürülebilmeliydi. 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 24. yıldönümünde de gördük ki Kocaeli’de hala ayakta kalan ağır hasarlı binalar var. Peki, hükümet, hala ağır hasarlı binaların yıkımını dahi engelleyen kanunları değiştirmek, buna bir çözüm bulmak için neyi bekliyor? Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Büyükakın, İnşaat Mühendisleri odasıyla birlikte güzel bir adım attı, 250 bin binanın incelenmesini sağlamak için düğmeye bastı. Sonra ne olacak? 9 ay sonra kentimizde depreme dayanıklı olmayan binalar ortaya çıktığında, vatandaş binasını yıkmaya ya da yıktırmaya yanaşmazsa ne olacak? Yine mahkeme süreçleriyle tıkanmayacak mı yıkımın önü? İktidarın, bina sahiplerini mağdur, devlet kaynaklarını da heba etmeyecek, insanları kentsel dönüşüme teşvik edecek çözümler bulması ve mahkeme süreçlerinin çok uzun yıllar sürmesini engelleyecek düzenlemelere gitmesi gerekiyor. İşte o zaman çok daha anlamlı olacaktır 250 bin binanın incelenip, hasar tespitinin yapılması.