Kocaeli milletvekili paylaştı, herkes bu mesleği araştırıyor: Entomolog nedir? Tarımdan, cinayetlere kadar…

İyi Parti Kocaeli Milletvekili Lütfü Türkkan, dün sosyal medya hesabından dikkat çeken bir paylaşımda bulundu. Tanıştığı bir şahsa mesleğini soran Türkkan, daha önce hiç duymadığı bir meslek dalıyla karşılaştı. Türkkan, tanıştığı şahsın entomolog olduğunu, bunun ne olduğunu sorduğunda ise “Böcek bilimci” cevabını aldığını söyledi. Türkkan’ın paylaşımını görenler “Entomolog nedir?”, “Entomolog/böcek bilimci ne yapar?”, “Entomolog nasıl olunur?” gibi soruları araştırmaya koyuldu.

TÜRKKAN’IN PAYLAŞIMI

Türkkan’ın paylaşımında şu ifadeler yer aldı: “Bir arkadaşla tanıştım, mesleğini sordum; entomolog olduğunu söyledi. Anlamadım. Böcek bilimci imiş. Anlamsız gelebilir ama o anlattıktan sonra anladım ki; özellikle tarımla ve bütün yaşamla ilgili o kadar önemli bir bilim dalıymış ki…” Türkkan’ın bu paylaşımında entomologun özellikle tarım ve bütün yaşamla ilgili büyük öneme sahip olduğunu belirtmesi, vatandaşların merakını daha da artırdı.

ENTOMOLOG NEDİR?

Peki nedir entomolog? Böcek bilimci ne iş yapar? Onu, bu kadar önemli kılan ne?

Wikipedia.org, “entofito.com”, “ Türkiye Entomoloji Derneği” ve “cesa-tr.org”u kaynak alarak uzmanlarına entomolog denilen entomolojiyi yani böcek bilimini şöyle aktarıyor:

Entomoloji ya da böcek bilimi, böcekleri inceleyen bilim dalıdır. Uzmanlarına entomolog ya da böcek bilimci adı verilir.

Hayvanlar âleminin en kalabalık sınıfı olan böcek (Latince: insecta), 700.000'i aşkın bilinen türün yanı sıra en az o kadar tanımlanmamış böcek türünü kapsar. Böylesine zengin bir tür çeşitliliği gösteren böcekler, doğal olarak insan yaşamında öbür hayvanlardan çok daha büyük bir önem taşır.

Biyolojinin diğer alanları gibi entomoloji de birçok alt dala (ekoloji, etoloji, fizyoloji, sistematik entomoloji vs.) ayrılmıştır. Bu alt dalların çoğunda hem uygulamalı hem de sırf araştırmaya yönelik çalışmalar yapılır. Uygulamalı entomoloji çalışmaları böcekleri zararları ve yararları açısından incelerken kuramsal araştırmaların amacı, bütün böceklere ilişkin temel bilgileri toplamaktadır. Uygulamalı entomoloji, tarla ve bahçe bitkileri yetiştiriciliği ile ormancılık gibi alanlarla yakından ilişkilidir.

Bugün çağdaş entomoloji çalışmalarının odak noktası hâlâ taksonominin tanımlama evresindedir ve Pulkanatlılar (Latince: lepidoptera) takımından kelebekler ve güveler gibi en iyi incelenmiş gruplarda bile sürekli yeni türler tanımlanmaktadır. Larva ve erişkin biçimleri birbirinden çok farklı olan bütün başkalaşmalı böceklerin erişkinleri dışında böceklerin hayat evrelerini tanımlamak genellikle son derece güçtür.

CESET ÜZERİNDEKİ BÖCEK…

Adli entomoloji ya da medikokriminal entomoloji: Adli tıbba yardımcı olan ya da onun yetersiz kaldığı durumlarda ceset üzerinde bulunan böcek ve diğer eklembacaklıların ergin ve larvalarından maktulün ("cesedin") ölüm zamanını doğruya yakınlıkta ya da yaklaşık olarak tahmin etmeye çalışan bir bilim dalıdır.

Veterinerlik entomolojisi ya da araknoentomoloji: Böcekler sınıfının Latince: Diptera, Latince: heteroptera, Latince: phthiraptera, Latince: siphonaptera ve takımlarından böceklerin, örümceğimsiler (Latince: arachnida) sınıfının Latince: acari alt sınıfından iki takımda (Latince: acariformes ve Latince: parasitiformes) toplanan uyuz böceği, kene ve akarların ve kabuklular (Latince: crustacea) filumundan hayvan sağlığını tehdit eden eklembacaklıları inceler. Veterinerlik parazitolojisi içinde bir alt bölümdür.

Etnoentomoloji: Böceklerin halk üzerindeki etkilerini konu edinir.

ENTOMOLOJİ BİLİMİ NELERİ İNCELER?

Entomoloji Bilimi’nin neleri incelediğine dair Hürriyet gazetesinde şu bilgiler yer almıştır: Günümüzde böcek bilimini inceleyen entomoloji bilimi aşağıdaki incelemektedir. Bunlar; İklim değişikliklerinin tüm haşerelere olan etkisi, bitkilerin ve bahçe herhangi zarar veren etmenlerin yönetimi, kentsel tarım ve de yerel gıda sistemleri, bal arısı sağlığı da dahil olmak üzere, biyo kontrol çalışmaları ve de polen sağlayan bir takım böceklerin faydalı yönleri, termit ya da hamam böceği gibi pek çok evlere zarar vermekte olan bazı böcekleri genel özellikleri, tüm böceklerin insan ya da hayvan sağlığı üzerindeki etkileri olarak sıralanabilirler.

ADLİ ENTOMOLOJİ

Entomolojide en dikkat çeken alt dal, adli entomolojidir. Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ayla Tüzün’ün adli entomoloji ile ilgili aktardıkları şöyle:

Şüpheli kriminal olayların aydınlatılmasında böceklerin ve diğer arthropod türlerinin delil olarak kullanıldığı bilim dalına Adli Entomoloji (Forensic Entomology) veya Medikokriminal Entomoloji denir. Tıp, Patoloji, Entomoloji gibi pek çok bilim dalını içine alabilen çok geniş bir biyolojik kavramdır.

ADLİ ENTOMOLOJİNİN ÖNEMİ

Adli entomoloji maktülün;

•Gece mi yoksa gündüz mü öldürüldüğü

•Tecavüze uğrayıp uğramadığı

•Kafasının ne zaman kesildiği

•Bir yerden başka bir yere taşınıp taşınmadığı

•Suda ne kadar kaldığı

Ölmeden önce alkol ya da uyuşturucu kullanıp kullanmadığı gibi sorular yanıt veren ve bu açıdan adalet sistemine katkı sağlayan önemli bir bilim dalıdır.

Adli entomolojide özellikle artropod larvalarının kullanılması, toplanmalarının kolay olması , dokulara göre daha az kontamine oldukları için laboratuvar koşullarında saklanabilmesi ve teşhislerinin kolay olmasıdır.

ADLİ ENTOMOLOJİ İLE İLK ARAŞTIRILAN CİNAYET

Adli entomoloji ile ilgili bilinen ilk döküman 13. yy da (1235) Çinli avukat ve ölüm araştırıcısı olan Sung Tzu’nun yaptığı bir cinayet araştırmasıdır. 15.yy ve 16. yy’da dokümanlarda“Ölüm Dansı ve‘’Tumba’nın İskeleti’’ diye adlandırılan resimlerde cesetler üzerindeki larvalar abartılarak resmedilmiştir. Tüm iskelet hatta iç organları bile çok sayıda larvayla kaplıdır.

1831’de Fransız hekim Orfila larvaların cesetlerin dekompozisyonunda önemli rol oynadığını söylemiştir.

1850’de Bergeret böceklerin ceset üzerindeki üremelerini gözleyerek ölüm zamanını tahmin etmeye çalışmıştır.

Megnin, ceset üzerinde yaşayan böcekleri ve diğer Arthropodları sınıflara ayırmış ve cesede hangi sıra ile geldiklerini saptamıştır.

1960-1980 yılları arasında Marker Leclercg ile Pekka Nuorteva’nın çalışmaları sayesinde ölüm zamanı hakkında önemli bilgiler elde edilmiştir.

1985 yılında Greenberg, laboratuvarda böceklerin yetiştirilmesi ve gelişme süreleri ile ilgili önemli bilgileri araştırarak bu konu ile önemli olgular yayınlamıştır.

1986 yılında Smith tarafından“A Manual Of Forensic Entomology” adında ilk ders kitabı yayınlanmıştır.

ADLİ ENTOMOLOJİNİN TARİHÇESİ

Yeryüzünde 250 milyon yılı aşkın bir süreden beri var olan böcekler (Hexapoda=Insecta) açık denizler ve kutuplara ait bazı yerler hariç her yerde bulunur.

Böceklerin yeryüzünde bu kadar çok bol ve yaygın olarak bulunmasına etki eden pek çok faktör vardır:

- Uçma yeteneği

- Dış iskelet

-Küçük vücut

-Gelişim evresinde larva

- Gelişim evresinde pupa

BÖCEKLE CİNAYETLER NASIL AYDINLATILIYOR

Onedio’da Çağla Yıldırım, cinayet saatini böcekleri kullanarak bilimsel olarak çözme sanatı olan adli entomolojiyi en ayrıntılı şekilde anlatmış.

Çağla Yıldırım’ın anlatımıyla böceklerle cinayeti aydınlatma sanatı:

ÖLÜM SAATİ

Saatin bu kadar önemli olmasının sebebi, davanın gidişatını etkileyecek olmasıdır. Miras meselelerinden tutun cinayet failinin alacağı cezaya kadar birçok durum, ölüm saatine göre yeniden yapılandırılıyor.

Ölüm saatini çözmede ise belki aklınıza gelmemiş olan değişik bir yöntem kullanılıyor: Böcekler üzerinden tahmin...

CESET HANGİ BÖLGEDEN TAŞINDI?

Adli entomoloji adı verilen bu bilim dalı, kişinin ne zaman öldüğünü, ölüm yerin taşınıp taşınmadığını; taşındıysa, hangi bölgeden geldiğini size söyleyebiliyor.

PEKİ BUNU NASIL BAŞARIYOR?

Öncelikle şunu bilmemizde fayda var: Böceklerin yaşam döngüleri 4 ayrı evreden oluşuyor.

Bu evrelerdeki kalış süreleri böcekten böceğe değişiyor. Tabi bunları değiştiren başka unsurlar da var. Özellikle hava koşulları evreler arasındaki geçiş dönemlerinde oldukça önem taşıyor.

GENELLİKLE SİNEK TÜRLERİ ÜZERİNDEN

Adli entomolojide genellikle sinek türleri üzerinden tahminler yapılıyor. Bu sinek türleri bölgeden bölgeye farklı yayılım gösteriyor.

Yani Akdeniz Bölgesi'ndeki sinek türleriyle, İç Anadolu Bölgesi'ndeki sinek türleri birbirinden farklı. Hatta bu durum sadece bölgesel değil. Yüksekliğe, bölgenin dağlık veya düzlük olmasına göre de türler değişebiliyor.

CESEDİN BULUNDUĞU EVRELERE GÖRE

Cesedin bulunduğu evrelere göre de yerleşen böcek türleri değişkenlik gösteriyor.

Cesedin çürümesi beş evreden oluşur: Başlangıç, şişme, aktif çürüme, ileri çürüme ve kuruma. Bu evrelere göre yerleşen böcek türleri de farklı olacaktır.

Bu bilgilerden sonra konumuza dönecek olursak: Ölümden oldukça kısa bir süre sonra - özellikle kişi açık havadaysa - sinekler bedeni adeta bir besin yuvası gibi kullanmaya başlıyor.

Vücuda yerleşmeye başlayan sinekler, yumurtalarını buraya bırakmaya başlıyor. Larva ve pupa evrelerini bedenden yardım alarak geçiren bu sinekler, en son ergin evreye ulaşıyor. Ancak ergin evrede ceset üzerinden beslenmiyorlar. Ceset onlar için sadece yavrularını geliştirebilecekleri bir alan.

CESET ÜZERİNDEKİ BÖCEK YUMURTALARI

Cesedin bulunduğu yerde araştırma yapan görevliler, cesedin üzerinden böcek yumurtalarını, larvalarını ve pupalarını toplar; bu evreleri dondurur ve daha sonra entomoloji laboratuvarlarına gönderilir.

Eğer böcek, cesedin bulunduğu bölgeye ait değilse bu cesedin taşındığı anlamına gelir. Böceğin türü göz önünde bulundurularak dünya üzerinde bulunduğu bölgeler belirlenir.

Örneğin ceset İç Anadolu'da bulunduysa ancak üzerinden çıkan böcek sadece Akdeniz Bölgesinde bulunuyorsa bu durum, cesedin Akdeniz Bölgesi'nden geldiğini gösterir.

BÜYÜME EVRELERİ

Bunun üzerine uygun düzenekler kurularak böceklerin büyüme evreleri arasındaki süreler hesaplanır.

Böcek, bu evreleri normal koşullardan farklı olarak tamamladıysa, taşındığından şüphe edilen bölgenin geçmiş dönemdeki hava durumu haritasına ihtiyacınız olacaktır.

Böceğin toplandığı zamanda hangi evrede kaldığı göz önünde bulundurulur ve hava koşullarına evrelerinin nasıl değiştiği göz önünde bulundurularak cesedin taşındığı yer belirlenir.

Cesedin bulunduğu evreyle üzerine en son yerleşen böcek türü hesaba katılır ve böceğin kaldığı evreden saat tahmini yapılır.

Örneğin ceset, ileri çürüme evresindeyse, o evreye ait böcek üstünde bulunacaktır. Bu böceğin gelişme dönemi göz önünde bulundurulup, o zamanki hava koşulları da hesaba katılarak kaç gün içerisinde bu evreleri atlattığı bulunur.

Bütün bu veriler, laboratuvarlarda hesaplanır ve en son noktaya varılır: Tam ölüm saati.

Veriler, adli tıp laboratuvarlarından gelen verilerle birleştirilir ve vaka daha net bir şekilde çözülmüş olur.

İLK ENTOMOLOG KİMDİR?

Peki, ilk entomolog kimdir? Wikipedia’ya göre John Abbot (1751—y. 1840), ilk entomologtur. Amerikalı bir doğa bilimci ve sanatçı olan Abbot, Yeni Dünya'da kapsamlı bir böcek çizimleri serisi oluşturan ve böcekleri tüm gelişim aşamalarında gösteren ilk entomologtur.

Kaynak: Haber Merkezi, Onedio, Wikipedia, Hürriyet, Ankara Üniversitesi