İYİ Partili Demirel, “Engelsiz bir Türkiye mümkün”

3 Aralık Dünya Engelliler Günü vesilesiyle yazılı bir açıklamada bulunan İYİ Parti Darıca İlçe H. Pınar Demirel, “Bugün, Engelliler Günü dolayıyla, engelli bireylerin yalnızca yasal haklara sahip olmasının yetmediğini; bu hakların gündelik yaşamda uygulanabilir, güvenli ve erişilebilir hâle gelmesi gerektiğini bir kez daha vurguluyoruz. 2025 Uluslararası Engelliler Günü'nün teması ‘Toplumsal İlerlemeyi Sağlamak İçin Engellileri Kapsayan Toplumların Geliştirilmesi’ olarak belirlenmiştir. 20 Kasım’da İzmir’de yaşanan trajik olay hepimizi derinden sarsmıştır. Gaziemir’de, doğuştan ağır engelli olduğu belirtilen 30 yaşındaki kadın, iddialara göre kendi babası tarafından öldürülmüş, baba da aynı silahla intihar etmiştir. Yakınlarının ifadelerine göre baba hem kendi sağlık sorunları hem de ‘kızına artık bakamayacağı’ düşüncesiyle büyük bir çıkmaz yaşamaktaydı. Bu korkunç olay, bakım yükünün ailelere bırakılmasının, sosyal destek mekanizmalarının zayıflığının, psikososyal desteğin yokluğunun ve koruyucu hizmetlerdeki eksikliklerin nasıl yıkıcı sonuçlar doğurabileceğini acı bir biçimde ortaya koymuştur.

“Sesli anons sistemleri bile yetersiz”

Bu olay; maddi, sosyal ve psikolojik yüklerin devleti yönetenler tarafından yeterince hafifletilmediği bir ortamda, engelli bireylerin ve ailelerinin ne kadar savunmasız kaldığını gösteren dramatik bir örnektir. Kamu binaları, okullar ve sağlık merkezleri hâlâ tam erişilebilir değil. Toplu taşıma, duraklar ve şehir içi çevre düzenlemeleri engelli bireylerin bağımsız yaşamını desteklemiyor, sesli anons sistemleri bile yetersiz. Ev içi erişilebilirlik ve bağımsız yaşam araçları sürdürülebilir bir politika hâline getirilebilmiş değil. Evde bakım hizmetleri sürdürülebilir değil; nitelikli personel ve düzenli denetim eksik. Rehabilitasyon, koruyucu hizmetler ve kriz destek mekanizmaları zayıf. Ailelerin ‘ben olmazsam çocuğuma kim bakar’ korkusu, sistemsel bir sorunun göstergesi. Kamu kurumlarının internet siteleri ekran okuyucularla uyumlu değil; birçok hizmet engelli birey tarafından kullanılamıyor. E-devlet uygulamalarında görme, işitme veya zihinsel engeli olan bireyler için rehberlik eksiklikleri var. İşaret dili çeviri desteği, kolay okuma modu, sesli yönlendirme, sade ara yüz gibi evrensel erişim standartları büyük oranda uygulanmıyor.

“Standart olduğu bir sistem kurulmalı”

Dijital başvurular, sağlık randevuları, sosyal yardım sistemleri ve ulaşım uygulamalarının çoğu engelli bireylerin ihtiyaçlarına göre tasarlanmıyor. Teknolojik destek cihazları (akıllı bastonlar, artırılmış iletişim araçları, akıllı ev sistemleri vb.) için uygulanan destekler oldukça sınırlı. Engellilerin toplumsal yaşama tam ve eşit katılımının sağlanabilmesi için yalnızca bir sosyal sorumluluk değil; daha adil, üretken ve dayanıklı bir toplum inşa etmek temel şarttır. Eğitimden istihdama, erişilebilirlikten dijital kapsayıcılığa kadar tüm alanlarda bariyerleri kaldırmak; politika yapıcıların, yerel yönetimlerin ve sivil toplumun ortak iradesini ve mevcut kaynakların tek elden planlanarak uygulanmasını gerektirir. Biz İYİ Parti olarak farklılıkların zenginlik olduğuna inanıyor, engellilerin karar alma süreçlerinde etkin şekilde yer aldığı, hak temelli ve kapsayıcı bir toplumun mümkün ve erişilebilir olduğunu vurguluyoruz. Çağrımız; koruyan, eriştiren ve destekleyen bir politika uygulanmasıdır. Engelli bireylerin yalnız bırakılmadığı, bakım yükünün ailelerin omzunda bir kriz hâline dönüştürülmediği, fiziksel ve dijital erişimin bir lütuf değil zorunlu standart olduğu bir sistem kurulmalıdır.

“Bakım Sigortası Yasası çıkarılmalı”

Bu çerçevede; Ekonomik güçlük içinde olan ve harcamaları gittikçe artan engellilerin ve ailelerinin aldığı evde bakım aylığının (11.702 TL) ve engelli aylığının (4.302,61 TL- 6.453,91 TL) mevcut ekonomik koşullara uygun düzeye getirilmeli. Özel sektör işyerlerinde yüzde 3, kamu işyerlerinde ise yüzde 4 olan engelli istihdamı oranları artırılmalı. 18 yaşını dolduran engelli bireylerin istihdam edilememesi halinde, hane içi gelir kriteri uygulanmadan kendilerine engelli aylığı bağlanmalı. Nadir hastalığı olan çocukların ilaçlara erişiminde yaşanan güçlükler giderilmeli. Engellilerin ve bakım sorumluluğunu üstlenenlerin, geleceğe güvenle bakmasını sağlayacak, engellilerin bağımsız yaşamalarını destekleyecek her türlü kişisel destek sistemini de içine alacak ve ilgili STK’lar ile koordine edilen geniş kapsamlı bir Bakım Sigortası Yasası çıkarılmalı. Engelliler için yıpranmadan dolayı erken emeklilik hakkı tanınmakla birlikte, yıpranma süresi emekli tazminatı ve emekli aylığına da yansıtılmalı.

“Katılımcı karar mekanizmaları kurulmalı”

Hem cinsiyet temelli hem de engellilik temelli ayrımcılıkla mücadele etmek zorunda kalan ve yaşadıkları bu çifte eşitsizlikten dolayı toplumsal hayatta yer almaları daha da zorlaşan kadın engellilerin önündeki olumsuz etkenler ortadan kaldırılmalı. Engelli çocuğuna bakan annelere ‘sigortalanma ve emeklilik hakkı’ verilmeli. Erişilebilirlik fiziksel, dijital, teknolojik – ulusal ölçekte zorunlu standart haline getirilmeli ve sıkı denetime bağlanmalı. Dijital devlet hizmetleri, evrensel erişilebilirlik standartlarına uygun hâle getirilerek her engel türüne göre uyarlanmalı. Engelli bireylerin politika süreçlerine doğrudan katıldığı katılımcı karar mekanizmaları kurulmalıdır. Toplumda engelli bireylere yönelik genellikle merhamet eksenli ve aşırı koruyucu yaklaşımların, engelli bireylerde oluşturduğu olumsuz psikolojik baskıyı ortadan kaldırmak için; toplum-engelli birey iletişimini doğru bir empatik düzleme oturtacak çalışmalar yapılacaktır. Engelli Hakları Günü’nde bir kez daha vurguluyoruz: Engelli bireyler için gerçek anlamda erişilebilir, güvenli ve destekleyici bir Türkiye mümkündür yeter ki irade olsun” dedi.