Büyükakın’dan ulaşıma radikal bakış: “Planlamayı baştan yazmalıyız”

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve UlaşımPark ev sahipliğindeki UITP Avrasya Konferansı, kent içi ulaşımını uluslararası ölçekte tartışmaya açtı. Toplu taşıma sisteminin en doğru uygulama biçimi olduğunu belirten Başkan Büyükakın, doğru planlama, dijitalleşme, ulaşım bazlı şehir planlaması ve lojistik hareketin yönetimine vurgu yaptı. Büyükakın, kooperatiflere de önemli bir çağrıda bulundu.

YENİLİKÇİ SİSTEMLER MASAYA YATIRILDI

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bir yandan ulaşımla ilgili dev yatırımlarına devam ederken diğer yandan da kentin ulaşımını geleceğe hazırlıyor. Büyükşehir ve UlaşımPark’ın ev sahipliğinde düzenlenen UITP Avrasya Konferansı 2025 de onlardan biri. Kocaeli Kongre Merkezi’nde, “Planlamadan İşletmeye: Etkili Kent içi Raylı Sistemlerin Uygulanması” temasıyla gerçekleştirilen Avrasya Konferansı’nda, kent içi ulaşımda sürdürülebilirlik, yenilikçi raylı sistemler, temiz enerji araçları ve dijitalleşme gibi konular, uluslararası ölçekte tartışıldı.

SEKTÖRÜN ÖNDE GELEN İSİMLERİ KOCAELİ’DE

Konferansın açılış programında Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Büyükakın, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürü Dr. Yalçın Eyigün, UITP Genel Sekreteri Mohamed Mezghani, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Dr. Hayri Baraçlı, Kocaeli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nuh Zafer Cantürk, Gebze Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hacı Ali Mantar, UlaşımPark Genel Müdürü Serhan Çatal ve sektörün önde gelen isimleri yer aldı.

25 KALİTE STANDARDI İLE GÜVENLİ ULAŞIM

UlaşımPark Genel Müdürü Serhan Çatal, UITP Avrasya Konferansı 2025’e ev sahipliği yapmaktan mutlu olduklarını ifade ederken, vatandaşların güvenle, özgürce ve huzurla hareket etmesi için uluslararası ölçekte sahip olunan 25 kalite standardına ulaştıklarını vurguladı. Çatal, “UlaşımPark, Türkiye’nin bir markası olmuştur” dedi. UITP Genel Sekreteri Mohamed Mezghani ise hafif ulaşım ve metrolarla birlikte gelişime açık olan Kocaeli’ye önem verdiklerini ifade ederken, kentsel gelişimde Kocaeli’nin sağladığı uyumun altını çizdi.

BÜYÜKAKIN: ULAŞIMDA RADİKAL OLMALIYIZ

Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Büyükakın, “UITP gibi etkili bir kuruluşun bu kadar önemli bir etkinliğini Kocaeli'de gerçekleştiriyor olmasından büyük bir keyif duyuyorum” diyerek başladığı konuşmasında, ulaşım noktasında radikal ifadeler kullanmak gerektiğini belirtti. Büyükakın, “Bugün aramızda planlamacı arkadaşlar var. Sektörün profesyonelleri var. Ulaşım konusunda biraz radikal konuşmak gerekiyor. Böylece meseleyi daha iyi anlayabiliriz.

EN DOĞRU ÇÖZÜM HANGİSİ?

Aslında biz ne yapıyoruz? Bir problemle karşı karşıya kalıyoruz ve çözmek için oraya bakmaya başlıyoruz. Bir şehir kurulmuş. O şehrin bazı noktalarına belirli fonksiyonlar yüklenmiş. Ulaşım master planları buna göre yapılıyor. Peki en doğru çözüm hangisi? Hangi toplu taşıma modeli daha doğru? Cevap belli. Toplu taşıma sistemleri, tekil taşımaya göre daha verimli sistemlerdir. Tabii, bazı şeylerin bir finansman maliyeti var ve bulma imkanınız yoksa, gerçekleştirme şansınız da olmuyor. Bizim 2014 yılında yaptığımız bir Ulaşım Master Planımız var. O plan, toplam yolculuk değerinin 2035 yılında 4 katına, yani 8 milyona çıkacağını gösteriyor. Ama şehre baktığınızda, yolların 4 kat genişleyeceği bir çözüm yoktu. Böyle bir şey finansal olarak da imkansızdı. Bunlar uygulama zorlukları” dedi.

SADECE BUGÜNÜ PLANLAMAK YETMEZ

Ulaşımda bugünden planlama yaparken yarına da dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizen Başkan Büyükakın şu noktalara vurgu yaptı: “Bugün yaptığınız bir uygulama, yarın şehir merkezlerine çok daha büyük problemler getirebiliyor. Biz trafiğin akması için viyadükler, battı-çıktılar yapıyoruz. Şehir merkezine girişte sıkışan trafiği açmak için oralardaki şeritleri genişletiyoruz. Aslında insanların, gitmek istediği yere o an için daha kolay erişmesini sağlıyorsunuz ama sorunu tamamen çözmemiş oluyorsunuz. Çünkü hemen ilerideki yolu da açmanız gerekir. Orayı çözmediğiniz zaman bu tarafı çözmenizin tek başına bir anlamı kalmıyor. Geleceği yönetme imkanı olmayan bir problemle karşı karşıyayız. Bu nedenle iki farklı şeyi aynı anda düşünmek zorundasınız. Yani planlama aklımızı gözden geçirmeliyiz. Şehrin gelişim planlarını yaparken öyle planlamalar hazırlayayım ki, yarın yine sıkışıklıkları yaratıp o çözümleri yapacak bir kafa yapısıyla uğraşmayalım.

ANAYASADA DÜZENLEMELER OLMALI

Sadece bugünün sorunlarına değil, sürdürülebilirliğe de odaklanarak düşünmeliyiz. Bunu yaparken, şehrin diğer bileşenlerini de hesap etmelisiniz. Öte yandan, şehirlerin imarlarına dair anayasal seviyede kısıtlamalar getirmeden yarını yönetme şansınız yok. Anayasal ulaşım düzenlemeleri olmalı. Anayasaya öyle kurallar konulmalı ki, asla aşılamasın. Dünyanın farklı ülkelerinde bu uygulamalar var. Tek-çift plaka, trafiğe çıkış saatlerinin belirlenmesi, şehir merkezlerindeki parklanma ücretini yükseltme gibi düzenlemeler de yapılabilir. Şehirlerin gelişim planlamalarını yaparken aslında karma fonksiyonlu düzenlemelere gitmek lazım. Planlamayı yeniden gözden geçirmek, planlamaya dair yeniden düşünmek gerekir.”

YAPAY ZEKADAN YARARLANABİLİRİZ

Başkan Büyükakın, planlama dışında dijital değişime de ayak uydurulması gerektiğini belirterek, “İkinci nokta dijitalizasyon. Özellikle yapay zekanın beraberinde getirdiği kolaylıklar ile, toplu taşımayı çok daha efektif bir şekilde yönetmek mümkün olacak. Sensörlü trafik ışıkları buna en güzel örnek. Bir süredir şehrimizde kullanıyoruz. Taktik seviyede bu düzenlemeler yapmak mümkün ama şehri ulaşım bazlı planlama noktasına dikkatinizi çekmek istiyorum. Yani planlama yaparken ulaşım modlarını önceden oraya yerleştirmenin önemli olduğunu bilmelisiniz. Metro, hafif metro veya tramvayın nereye yapılacağını önceden planlamak gerekiyor. Gerçek planlama önce imar kararı ile başlıyor. İmar kararları çok katı kurallar olmadığı müddetçe oraları yönetmek de mümkün olmayacak. Orayı ihmal ettiğinizde bugünü yönetmeye dair elinizdeki araçlar kısıtlanacak. Ama çaresiz de değiliz. Yapay zeka ile birlikte, operasyon ve verimlilik anlamında büyük avantajlar sağlanabilir.

LOJİSTİK HAREKETİ DOĞRU YÖNETMELİYİZ

Bir başka husus da lojistik hareketliliğin yönetimi. Kocaeli gibi bir endüstri, liman ve tarih kentinde planlama yapmak son derece zorlaşıyor. Coğrafya da planlamayı zorlaştırabiliyor. Türkiye'de ilk lojistik master planını yapan şehir, Kocaeli. Bunu 2014 yılında hazırlamaya başladık. 2016'da bitirdik. Kocaeli'ye her gün 200 bin birim kamyon giriyor. Bu lojistiği yönetmediğiniz zaman toplu taşımanın gerçekliğine dair sağlıklı adımlar da atamazsınız. Toplu taşımanın çözümüne dair üreteceğiniz her meselede, beraberinde diğer hareketleri ve en önemlisi olan lojistik hareketini düşünmek zorundasınız. Başiskele'deki kavşak projemizi yaparken, bölgedeki sanayi kuruluşları ile görüşerek ulaşım sorununu minimize etmeyi çalışmamız buna güzel bir örnek.

ULAŞIM KOOPERATİFLERİNE ÇAĞRI

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi olarak raylı sistem taşımacılığının toplu taşıma içindeki payını 2 katına çıkarmaya karar verdik. Yüzde 7 seviyesinden 14'e çıkardık. Hedefimiz yüzde 35. Bunun için toplu taşımayı ücretlendirme konusu önemli. Almanya Münih'teki gibi bir uygulamaya gidilebilir. Oradaki bütün bilet sistemini, belediye kendisi yönetiyor. Toplu taşıma işi yapan kooperatifler, sözleşme karşılığında belediyeye hizmet satar. Taşımacılığı belediye yapar, ücretler belediye tarafından tahsil edilir. Belediye de bunun karşılığında kooperatiflere belirli bir ödeme yapar. Bunun getireceği finansal yükleri kamu üstlenir. Bunun yasal düzenlemesi Türkiye’de henüz yok. Ben bütün platformlarda bunu söylüyorum.”